"Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale, wyraźnie i czysto wymawiać. I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców."

J. Śniadecki

Mowa, to ogromny obszar działań każdego człowieka mający wpływ na kształtowanie się jego osobowości. Jej kształtowanie rozpoczyna się już w życiu płodowym. Rozwijają się wtedy mózg, narząd słuchu oraz narządy artykulacyjne. Okres ten nazwany jest etapem przygotowawczym i przypada na 3-9 miesiąc życia płodowego. Pierwszymi bodźcami, jakie płód odbiera i rejestruje w swojej pamięci, są "zjawiska rytmiczne". Od 4 miesiąca płód odczuwa rytm kolebania podczas chodu matki, a siedmiomiesięczny bicie jej serca. W późniejszym okresie życia płód zaczyna reagować na bodźce akustyczne dochodzące z zewnątrz. Świadczą o tym reakcje fizjologiczne takie jak: przyspieszenie akcji serca, ogólny niepokój ruchowy i inne. Dziecko zaczyna również rejestrować i odróżniać głos matki, który staje się jemu bardzo bliski.

Uwarunkowania genetyczne nie są jednak wystarczające, aby dziecko nauczyło się komunikowania słownego. Niezbędny jest również odpowiedni wpływ środowiska rodzinnego i najbliższego otoczenia. Warunkiem prawidłowego rozwoju mowy jest występowanie wszystkich elementów. To my, rodzice, stanowimy pierwszy wzór podczas kształtowania się mowy u dziecka. Rozmawiając i bawiąc się kształtujemy pojęcia otaczającego nas świata.

Zanim dziecko nauczy się wyrażać swoje myśli, przechodzi wiele etapów rozwoju mowy - okres melodii, wyrazu, zdania, mowy swoistej. Każdy z wymienionych etapów spełnia określoną rolę i pozwala doskonalić sprawność mięśni artykulacyjnych: języka, warg, policzków, żuchwy, podniebienia. Podobnie umiejętność sprawnego i poprawnego mówienia rozwija się wraz z wiekiem i przebiega wg tej samej kolejności. Zależnie od wieku dziecko powinno wymawiać następujące samogłoski i spółgłoski:

• w 1-2 r.ż. -  p, pi, b, bi, m, mi, t, d, n, l
• w 2-3 r.ż. - ą, ę, w, wi, f, fi, ś, ź, ć, dź, ń, k, ki, g, gi, ch, chi, j, ł, s, z, dz
• w 4-5 r.ż. - sz, ż, cz, dz
• w 6 r.ż - r.

Tak więc zdrowe, prawidłowo słyszące dziecko, całkowicie przyswaja i rozwija mowę w wieku 6 lat. Należy jednak pamiętać, że rozwój poszczególnych dzieci bywa nieharmonijny i mogą występować pewne odstępstwa. Na przyswojenie mowy może mieć wpływ m.in. nieprawidłowy słuch, braki w uzębieniu, przerost wędzidła podjęzykowego, przerost migdałów. W razie wątpliwości najlepiej jest skontaktować się ze specjalistą.

Dzieci, które nie opanują prawidłowej wymowy do 6 roku życia są skazane na niepowodzenia szkolne. Problemy z głoskowaniem i wymową znacznie utrudniają opanowanie prawidłowego pisania i czytania. Dodatkowo pojawiają się problemy z akceptacją przez rówieśników - wyśmiewanie nieprawidłowej wymowy - co powoduje zaburzenia emocjonalne i trudności wychowawcze.